Lać

Jak wyglóndoł lać kozdy wiy. Taki lać cy chać, przisoł rołs du mie do dóm. Było to tak: łotwiyróm brifkastla, a tu packa, łotwiyróm – dryny ni to lać ni to chać, w kozdym bóndź razie, do łobucioł nogi. Zrobióne ci to bóło ze powrósków, takich jak piyrwej  do bindra gbury potrzebowali, coby zboze we snopki złónacyć. Cóski yno na jedna noga. Nie trzwało dugo, w brifkastli zaś ainladung, ize dostałach jus gyśynk, a tera móm prziś na spotkaniy, gynał napisane dzie i kiedy. Padałach sie cóz to za gyśynk, na jedna noga, jakóz to spotrzebować, ani w tym łazić, ani spać, ani kumu dać. Za połra dni telefón. Zwóni jakiś, po głosie mody synek, w sprawie tego spotkania, coby durchaus prziś. I to mi podpadło, camu ci ludzie sóm tacy naparci. Wrołs sie to wsystko pokupacyłach: jedyn trzewik na jedna noga, pisóm dó mie, zwónióm jak nie prawi, i mie łoświyciyło: Wy mi chcecie wierza noga uciónć! Padałach mu i pociepłach telefón i do teraska  móm śniymi pokój.

Tus wóm powia, dejcie pozór na tych telefónokrónzców i dómokrónzców, bo łóni nic dobrego przed nołs niy majóm.

 

Truda Pietrzikowa

Trudzine pierniki

Pierniki na świynta musóm być. Jak mojy dziejci były małe, to mi we kalyndołrzu znacyły data piyrsego wypieku. To tak zawse trefiyło rubo przed Św. Mikołajym. Nie wiam śe wiycie, ale jak pierniki śe piece, to je richtig świóntecnoł wóń we chałpie. To śe nie doł porownać ze zołdnym parfimym szanel. Nie dejcie śe mamónić tymi nowymi modóma, wedle chtorych na świynta trza roztomajtne ekskluziwne rzecy cy urlołpy kupować, stroić śe i parfimować  niewiadómo jak.  Na świynta tak richtig, trza trocha swojskich wypieków i pośpiywanioł z bliskimi kolynd. Bez to posuchejcie krok po kroku, jako joł pieka pierniki. Nołprzód, wciepcie do garca pu kila margariny, 40dkg cukru i pu kila miodu(joł uzywóm śtucnego bo tuńsy, ale nie bróniam wóm uzyć prawego ze ula). Do tego dociepujam packa pomołtego anysku(ziołrka anysku kupójam we haptyce, a mela we młynku, we chtorym melałach kafej za peerelu), packa skórzice, packa kakał, srogoł łeska bónkafeju, do tego kupcowatoł małoł łezecka nelków i małoł łezecka wónióncego korzynioł(pomelane we tym samym młynku co anyzek). Warzam to ołze zawrze. Potym dóm tymu łostudzić. Potyn nabiera małoł łezecka natrunu, przesujam tyn natrun na srogoł łezka, dolejam łoctu, wymiynsóm i wlejam do łostygniyntej mase korzynnej. Do tego wsujam 1,70kg mąki, putora  packi prosku do piecynioł, 6 jajec, śklónka kwaśnej śmietunki, łolejek waniliowy i łolejek citrynowy i wymiynsóm to wsystko. Łostawiam to stołć coby śe cutaty przezarły, ale lepyj we kuchni, bo jak we zimnym, to nie idzie łozkulać. Na drugi dziyń, bieram nudelkula i łozkulujam,wyrzinóm forymkóma i na blacha. Kozdy śup pieka 12 minut we piekarniku na 180(w takej hicy – 180 pieka zawse kołołc). Upiecóne trza jescy pomazać, nołlepyj biołko łozmiynsać ze pudercukrym i na pierniki. Jak chcecie być chnet fertig, to musicie do piecynioł, jake mode dziołski zwerbować co prawie banóm w dóma, na fejsbuku śe unterhaltować.

Tuz zycam richtig świóntecnych wóni w dóma i smacnego.

 

Truda Pietrzikowa

Myto

Kyby yno myto, powiam wiyncej golóno!, a dziys?, na autobanie! Byłach na bezuchu u mojej nefy. Jada sie jak kozdy rołs, po autobanie nómer fiyr, kunsek sie zdrzymłach, łocuciyłach, a tu bołch granica. Budki stojóm, ślabany spuscóne, yno chopów z gyweróma brachuje. Jak joł sie erśrekowałach, śe to śe cołwómy do dołwnych porzóndków, tego bych jus nie chciała. Łokołzało śe, iz w te budki trza było piynióndze wrazić, coby my mógli dalyj jechać! Ło faróna, to ledwo kunsek autobany zbudowany, to śe zarołz trza na te trocha śćepnónć. Richtig ze wsech strón yno nołs golóm. Dyć to tak jak piyrwej, jak sie jechało bez most, abo jakoł lepsoł dróga, to trza było myto płacić. Porzóndki jak piyrwej, yno słowa inkse. Byle sie nie cołwniymy do casów jak tu bory i lase były, bo by nóm przisło na zwierzina polować. Kans  do tego nie trza, sołrniki casym po wsi lołtajóm.

Fejderbal abo babski cómber

Piyrzy podarte, koduchy na koduśniki pobrane. Musicie wiejdzieć, iz piyrwej, ludzie wsystko spotrzebowali. Tak i po darciu piyrzoł, ze piórek robiyli pierziny i zołgłowki,  a ze koduchów koduśniki, chtore sie kładło na drzewiane stoliki, coby w rzić nie ziómbiyło. Jak we chałpie poskubało sie piyrzy, to na wsystkich stolikach była wymiana wysiejdziałych koduśników. Tuz i Małgosine piyrzy podarte, to tera fejderbal. Zesły my sie zaś wsystky, a Małgosia zacóna narichtowane gangi wynosić. Dyć to nie bół fejderbal, yno prawy babski cómber! Sami łobejrzcie, bo najejś sie ze łobrołzka nie najycie, ani nie napijecie. Śmiychu zaś było co nie miara, jak Dorka z Marysią sie dały we wice. Do tego jescy pani Teresa, chtoroł w Ugianach doprzo co zamiynskała, zacóna wicóma ciepać i to po ślónsku. Pewniejś bez tyn tydziyń skubanioł piyrzoł, naucyła sie nasej gołdki. Zycymy jy, coby  jy sie w Ugianach dobrze zyło. Joł sie naucyła pić bónkafej ze zóltkym, tego mie kobiyty naucyły, spróbujcie bardzo dobry!

 

Truda Pietrzikowa

Łocko

Prołda, iz wiycie wiela to je łocko? Tuz tejla kobiyt sie spikło i przisło drzyć  piyrzy. W srogym cimrze łod ugiańskej Rady Sołeckej, tan dzie piyrwej była pocta, siadły  my sie przi dugym stole i dały my sie w te piyrzy.   Robota sła jak trza. Wsystko bez to, iz Marysia Waleska-sołtyska Dómbrówki, nóm te skubaniy piyrzoł umilała. Wiela my sie wiców nasuchały, a naśmioły, ołze nołs brzuchy i gamby bolały.  Marysia nóm tes zdradziyła, ize moł zyciowe marzyniy, coby kiedy z Anią Bartel dokupy wystompić. Zycymy jy, coby sie te marzyniy ziściyło, bo moł ku tymu grajfka.  Zaś łod Dorki, co je w Siołkowicach urodzónoł, dowiejdziały my sie, is za dziejcio, jak usłysała ło  Ugianach, to sie pomyślała, ło co to za dziwnoł wiejś musi być, ani jy bez myśl nie przisło, iz jy przidzie we Ugianach miynskać. Bez te śmiychy i wygupy, to nic my sie nie dowiejdziały, co sie we wsi dzieje, bo nie stykło casu. Nie tak jak piyrwej, bez zima wsystky prołdy z chałpów z tym piyrzym powyłaziyły, chto sie zyni, chto morgów dokupiół, chto sie powadziół, chtoroł zastompiyła i wsystky inkse. Jednak tak jak piyrwej, ludzie dalyj we piórkach lubióm lezejć. Toć, nie tan te łowichłane kołdry ze pokazów, co na niy trza całoł rynta dać, bo za dwa dni moł s nołs rojmatyka wylyź, a rojmatka jak dolygała tak dolygoł, a sprzedołwace we tropikach sie rojmatyka wygrzywajóm za ołmine rynty. Nie dejcie sie tak wichłać, lepyj przidzcie te piyrzy drzyć, moze udoł nóm sie pobić rekord Guinnessa, a piyrzoł kupa jescy ubitoł je do roboty. Yno nie wołzcie sie prziś na łostani dziyń, na fejerbal, bo bymy gołdać -nołamaniyj sbubały, a nołwiyncej zjadły!

 

Truda Pietrzikowa

Po wyborach

Wybory, wybory i po wyborach. Myśloł by jedyn, iz tak je, ale dzie ta, tera sie dopszo zacóno. Tera mómy tyn tejater z wyrówaniym sie stolików spod rziciów, iz  chtory nie ukiołzdnie! Ło nołs wyborcach je dołwno zapómniynte, wórztów wyborcych jus nie dostołwómy. Nie było to jak  przed wyboróma, a to chopcy we Łopolu cestowali chlebym ze śmalcym, abo jaki kafej sło nabzdy wypić. U nołs na wsi było tak: : Wybrałach sie rołs na grziby. Łaziyłach po tym lejsie do łostudy, grzibów ani zdrzejć. Łozeźlónoł jadam do dóm. Z daleka widzam, iz na śtachetce jakołś tytka wisi. Podjyzdzóm blizyj, a to bojtlik nelónowy. Grajfujam rajń, a tu łobrołzek, a śniego synek sie  dó mie uśmiychoł, doś gryfny. Cytóm co pod łobrołzkym pise, a to pierdziuna coby krzizyk wele jego mióna postawić we wybory. Jescyk w bojtliku dwa kejksliki były i dugopis. Na toś sie synek nie wysilół, pejdziałach sie. Kejksliki jescyk po dwa eksra zapakowane, zamaiast całej packi, co to w realu za grose sie kupuje, mozno coby my sie nie przejejdli! Dyć te pakowaniy przisło pewno drozyj. Dugopisym do dzisiej pisa.  Pewno lepyj by było łotworzić jaki smolbiznes z produkcjóm dugopisów, a smolić te stoliki, chtore sie na potynga wydziyrajóm, a je ich ta jak mrowców!

 

Truda Pietrzikowa

Drang nach Westen

Ja,  Drang nach Westen. Nach Osten to jus było. Adolfa niósło ku wschodzącymu słóńcu. Tera je blank inacyj. Ślónzołki jus łod dołwna cióngnóm nach Westen. Róstomajtnie sie to bez te wsystky lata zwało. Padali do RFN, niechtorzi do Efu abo do Miymiec. Co sie ludzie nastarali, latóma papióry na wyjazd robiyli, a i tak  dostołwali w antworcie paragraf czwarty, pan będzie tu darty. Tera mómy paśporty w dóma i mozymy sie jechać kiedy chcymy i dalyj trzwoł tyn drang nach Westen, do lepsego bytu.  Wsie wyludnióne –  chopy na budowach na zachodzie, kobiyty na flejdze, a modzi cansto jus na stałe miynskajóm w tych lepsych strónach. Zdołwałoby sie tera tu be prózno, ale dzie ta, joł zmiarkowała ize na Ukrainie je ta sama moda – drang nach westen. Nie wia prawie jak sie to u nich zwie, ale wyglóndoł to gynał tak samo. Chopy, kobiyty pieróm za słóńcym choćby chciejli wybadać, dziys to łóno sie kładzie spać. Przijyzdzajóm dó nołs i robióm w  lichych robotach, za liche pinióndze łod rana do wiecora, tak jak nasi we westen. Coby kans nie udać, to prziwozóm sie ferflejgóng z Ukrainy, a to fandzołle co jy potyn warzóm, abo jaky kónzerwy. Porobióm, porobióm i na miejsiónc do dóm  swoja gospodarka załopatrzić, pola łorobić. Tak to sie ludzie musóm tyrać po świejcie. Joł je gyśpant, sie na Ukraina tez jus jacy cióngnóm ze wschodu, abo dzie sie tyn westen kóńcy, sie za Miymcóma i Holandióm je jescy Westen cy jus zaś Osten?

 

Truda Pietrzikowa

Wolny cas

Niejdzielne byzuchy za nami. Pogołdali my śe, kafeju my śe napiyli, na i gorzołki tez, a do tego jescy i pośpacyrowalimy. Na dworze tez to fajnie tera je, kwiołtki kwitnóm, wóń nie z tej ziymi, ptołki śpiywajóm, trołwa śe zielyni. Moja kómradka Liska, sła w niejdziela bez wiejś i wdepła dó mie na kafej, z kafeju śe zrobiół fesper. Połosprawiały my śe ło starych i nowych casach. Na tyn przikład, wiela to tera tego tołwaru we sklepach je. Jak śe wlejźe do miynsnego, to dyrekt je cłowiek cały gupi i nie wiy co by kupić. Wsystkygo hołdy. Niechtorzi padajóm ja, ale piyniyndzy niy ma, bo roboty niy ma. Joł śe myślam, juz tam łóne sóm, bo przeca durch śe kupuje. Z tóm robotóm, to zaś je tak, ze zołdyn nie chce leda jakej roboty, yno coby leko robić, nie narobić śe, a kans zarobić. W zesłym tydniu, Hejdla co we lejśe strómiki sadzi i nie narzykoł, ze moł mało piyniyndzy, padała mi ze sukajóm ludzi do roboty, a zołdnymu śe nie zdoł.

Piyrwej to richtig była biyda co kupić. Przed świyntóma jak śe chciało co lepsego dostać to pódniy trza było stołć, do tego jescy róstomajtnego gwołtu śe nasuchać. Było i tak, ze ludzie łod nocy stołli, coby co lepsego dostać, a milicjoł ich łozguniała. Ciyngym nic nie było, a przeca świnie i bydło śe chowało we kozdej chałpie na wsi. Liska je starsoł łodymie, to pamiyntoł case, jak łobowiónzkowe dostawy były. Ludzie wól nie wól państwu musiejli uchować i łoddać. Tuz tej mojej kómradce, spómnioł śe plakat z tamtych casów, piyntnujóncy tych co mało łobowiónzku łoddołwali. Stoł na niym taki wierśyk:

„Nie oddam cię moja jedyna, zbyt piękna na tobie słonina

ze mną zostaniesz po grób, nas nie rozdzieli skup

chyba, że los mi nadarzy pokątnych handlarzy

to wtenczas ryjek twój, sprzedam za gruby banknotów zwój!”

 

 

Truda Pietrzikowa